People experiencing homelessness do not disappear, they die. From data collected in other countries, we know that they often die at a young age, and that, contrary to popular perceptions, deaths of hypothermia account for only a small percentage of these deaths. We also know that the experience of homelessness itself is a contributing factor to premature death. Therefore, by examining homeless mortality, we can identify critical gaps in the support system.
This research is supported by the National Science Centre, Poland (grant number 2022/45/B/HS6/00322).
Counting the deaths of people experiencing homelessness in Poland
Osoby doświadczające bezdomności nie znikają, ale umierają. Z danych zbieranych w innych krajach wiemy, że umierają często w młodym wieku, i że w przeciwieństwie do popularnych wyobrażeń, zgony w wyniku wychłodzenia stanowią tylko niewielki odsetek tych śmierci. Wiemy także, że sam kryzys bezdomności przyczynia się do przedwczesnej śmierci. Badając śmiertelność możemy więc wskazać krytyczne luki w systemie wsparcia.
Projekt badawczy finansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki (numer projektu 2022/45/B/HS6/00322).
The Police, the Warsaw Municipal Police, Social Security, the Ministry…. each institution collects some kind of data on the deaths of people experiencing homelessness. We talk about the data we already have and what it can and cannot tell us…. Listen to the 7th episode of our podcast (in Polish).
Jakie mamy dane – siódmy odcinek podcastu
Policja, Straż Miejska w Warszawie, ZUS, KRUS, Ministerstwo… każda instytucja zbiera jakieś dane dotyczące śmierci osób doświadczających bezdomności. Rozmawiamy o danych, które już mamy i o tym, co mogą nam one powiedzieć, a czego nie…
Fact checking and sources
Ewelina wspomina, że liczby podane w Badaniu świadczeniobiorców budzą nasze zaufnie. Tylko do pewnego stopnia. To, że liczby z badania Ministerstwa i z Badania świadczeniobiorców są podobne (w 2019 roku 30,3 vs 28,6 tysięcy) nie świadczy o tym, w jakim stopniu badania te zdają sprawę z tego samego zjawiska lub w ogóle są wiarygodne. Badanie Ministerstwa to badanie przekrojowe – liczba osób, które jednego dnia/nocy zliczono jako doświadczające bezdomności. Badanie świadczeniobiorców zdaje sprawę z liczby osób, które w ciągu roku otrzymywały świadczenie z tytułu bezdomności – mogą to być zarówno osoby, które jednokrotnie otrzymały zasiłek, jak i takie, które pobierały świadczenie przez cały rok. Wśród osób policzonych przez Ministerstwo większosć deklaruje, że świadczeń nie otrzymuje (w danej chwili?). Na przykład w 2019 roku wśród 30 330 policzonych osób 11 497 wskazało, że otrzymuje zasiłek z pomocy społecznej czyli, 62% zasiłku nie otrzymywało (choć mogło otrzymać go później w tym samym roku). Wśród świadczeniobiorców natomiast mogą być osoby, które nie zostały policzone przez Ministerstwo (ich epizod bezdomności nie przypadł na dzień liczenia; przebywały w miejscu, które nie spełniało kryteriów tego badania lub umknęło spisującym).
We talk about the meeting at our Department at the University of Warsaw, where we presented our project and about the discussion that followed.
Spotkanie Katedry – nowy odcinek podcastu
Pojawiły się różnorodne perspektywy i kontrowersyjne tematy: „bezdomność z wyboru” i co by się stało, gdyby jakieś miasto faktycznie zakwaterowało „wszystkich swoich bezdomnych”. Rozmawiamy o spotkaniu Katedry Geografii Miast i Planowania Przestrzennego Wydziału Geografii UW, na którym prezentowałyśmy nasz projekt.
Fact checking and sources
Dziękujemy Andrzejowi Skorykowowi za pożyczenie sprzętu Zoom handy recorder H6 (zła jakoś nagrania z seminarium jest wyłącznie naszą winą, no i innych, którzy szurali po stole, a także spowodowana hałasami z budowy za oknem).
Dziękujemy wszystkim uczestnikom seminarium, a zwłaszcza Samuelowi Turoszowi, Mikołajowi Madurowiczowi i Wojtkowi Dziemianowiczowi za udział w dyskusji.
W odcinku wykorzystałyśmy fragment Gaudeamus igitur w wykonaniu Chóru Kameralnego Collegium Musicum Uniwersytetu Warszawskiego pod dyrekcją Andrzeja Borzyma z 2020 roku: https://www.youtube.com/watch?v=SW3x7o_BWQ8
W Anglii używa się pojęcia “intentionally homeless”, czyli “bezdomności z wyboru”, czy osoby “umyślnie bezdomnej”. To pierwszy krok gminy w ocenie należnego wsparcia. Umyślnie bezdomna osoba na przykład celowo zachowywała się “aspołecznie”, odmawiała zasiłku na opłaty mieszkaniowe, nie płaciła za mieszkanie mimo tego, że było ją na to stać. Natomiast jeżeli ktoś opuścił mieszkanie z powodu przemocy, nie był w stanie zająć się swoimi sprawami finansowymi lub administracyjnymi z powodu niepełnosprawności, choroby psychicznej, uzależnienia, to nie jest “celowo bezdomny/a”. Tu więcej na temat oceny “umyślności”: https://www.housingrights.org.uk/professionals/advice-and-information/homelessness-advice-professionals/intentionally-homeless
Studying homeless mortality means obtaining data on mortality for the subpopulation of people experiencing homelessness. In theory, this could be done in two different ways:
Extracting data on people experiencing homelessness from the general death register; and/or
Using a database on people experiencing homelessness and searching for deaths.
However, the problem is that the death register does not include homelessness status and homelessness databases do not record deaths. Linking different registers could be a solution. We look at data sources that have been used in different contexts.
Skąd biorą się dane?
Badanie śmiertelności grupy osób doświadczających bezdomności wymaga pozyskania danych o śmierciach takich osób. Co do zasady można to zrobić w dwojaki sposób:
Wyodrębnienie danych dotyczących osób doświadczających bezdomności z ogólnego rejestru zgonów; i/lub
Wykorzystanie bazy danych osób doświadczających bezdomności i wyszukiwanie zgonów.
Problem polega jednak na tym, że rejestr zgonów nie uwzględnia statusu bezdomności, natomiast bazy danych osób doświadczających bezdomności nie rejestrują zgonów. Rozwiązaniem może być łączenie różnych rejestrów. Przyglądamy się źródłom danych, które były wykorzystywane w różnych kontekstach.
In the fourth episode of our podcast we present Maeve McClenaghan’s book and its impact on collecting data about homeless deaths in the UK. (in Polish)
Śledztwo dziennikarskie – czwarty odcinek podcastu
W czwartym odcinku podcastu przedstawiamy książkę Maeve McClenaghan pt.: „Bez stałego miejsca zamieszkania. Życie i śmierć zapomnianych bezdomnych w Zjednoczonym Królestwie”. Dziennikarskie śledztwo Maeve zapoczątkowało oddolne zbieranie danych o przypadkach śmierci osób doświadczających bezdomności, a także przyczyniło się do rozpoczęcia szacowania liczby tych zgonów przez urzędy statystyczne.
Fact-checking and sources
W intro i zamknięciu podcastu wykorzystałyśmy głos Maeve, która czyta fragment książki na profilu facebookowym The Reading Agency.
Książka nie jest przetłumaczona na polski. Tytuł i wszystkie przytoczone fragmenty w tłumaczeniu Magdaleny.
Ograniczeniem danych ONS, o których Magdalena nie wspomina, jest także to, że dotyczą one Anglii i Walii. Szkocja od 2020 i Północna Irlandia od 2023 roku sporządzają własne zestawienia stosując nieco inne metody. Najnowsze szacunki Office for National Statistics wraz z opisem zastosowanych metod:
What is homelessness? How many people die in Poland per year while experiencing homelessness? What are the health costs of homelessness? Listen to the third episode of our podcast (in Polish).
Zdrowotny koszt bezdomności – trzeci odcinek podcastu
Co to jest bezdomność? Ile osób w ciągu roku w Polsce umiera doświadczając bezdomności? Jaki jest koszt zdrowotny bezdomności? O tym rozmawiamy w trzecim odcinku naszego podcastu.
Cytowane przez Ewelinę badania z Olsztyna, prowadzone przez Jerzego Romaszko opisane są w artykule, którego autorami są Jerzy Romaszko, Iwona Cymes, Ewa Dragańska, Robert Kuchta, Katarzyna Glińska-Lewczuk, a który jest dostępny tutaj: Mortality among the homeless: Causes and meteorological relationships
ICD-11 to najnowsza obowiązująca od 2022 roku Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób składająca się z około 85 tysięcy kodów służących do opisu chorób, objawów, urazów, a także społecznych warunków pacjentów. ICD-11 zawiera po raz pierwszy kategorię „Problemy związane z mieszkaniem” (QD71). Używanie przyjętych na całym świecie kodów ma na celu ułatwienie monitorowania stanu zdrowia całej populacji na świecie oraz prowadzenie epidemiologicznych i demograficznych badań porównawczych. „Śmieciowe kody” (ang. garbage codes), o których rozmawiają Magdalena i Ewelina, to duży problem choćby w międzynarodowym raportowaniu przyczyn zgonów w Polsce. Jak podaje GUS, cytując WHO, kody śmieciowe to „kody odpowiadające niedokładnym i nieścisłym opisom stanów i chorób, które uniemożliwiają precyzyjne określenie przyczyny zgonu”. Definicja i statystyki są dostępne tutaj: Główny Urząd Statystyczny / Obszary tematyczne / Ludność / Statystyka przyczyn zgonów / Umieralność i zgony według przyczyn w 2020 roku
Badanie, o którym wspomina pod koniec rozmowy Ewelina, w którym monitorowano osoby, korzystające ze schronisk dla osób w kryzysie bezdomności także po opuszczeniu przez nich placówki (Olech, P., Jaskulski, P., Linowski, Ł. (2021) Współpraca szpitali z Ośrodkami Pomocy Społecznej w zapewnieniu pomocy osobom bezdomnym po opuszczeniu szpitala), jest częścią większego projektu „Współpraca szpitali z ośrodkami pomocy społecznej w zapewnieniu pomocy osobom bezdomnym po opuszczeniu szpitala”. Jego wyniki opublikowano w tomie: „Pokonać bezdomność 2021. Usługi medyczne i opiekuńcze. Deinstytucjonalizacja”, Jakub Wilczek (ed.) Zabrze: Ogólnopolska Federacja na rzecz Rozwiązywania Problemu Bezdomności. Jak wskazują autorzy, 10% śmiertelność, dotyczy „rocznego przepływu ewidencyjnego placówek”, czyli osób, które choć raz skorzystały ze schronisk i noclegowni. Wydaje się jednak, że autorzy nie uwzględnili zmiennego okresu obserwacji monitorowanych osób, a zatem śmiertelność 10,3% dla całego okresu jest przeszacowana. Ten błąd powtarzamy jednak w rozmowie.
